‘Verlagen lasten op arbeid hoeft niet complex te zijn’

Het Ex’tax-project doet al meer dan 14 jaar onderzoek naar de rol van belastingen in de transitie naar de inclusieve circulaire economie. De stichting focust daarbij op de ‘taxshift’ van arbeid naar groene belastingen.
Het Ex’tax-project heeft twee rapporten gepubliceerd met diverse aanbevelingen op nationaal gebied, namelijk het ‘Deltaplan Belastingen voor een Circulaire en Sociale Economie’ (2021) en ‘Werk moet lonen: de taxshift in actie’ (2023). Deze aanbevelingen zien op een verschuiving van belastingen van arbeid naar vervuiling en verbruik van natuurlijke hulpbronnen (een ‘taxshift’). In de bijlage van deze brief worden de aanbevelingen op nationaal gebied uit de rapporten stuk voor stuk doorgelicht, waarbij wordt uiteengezet of en hoe deze aanbevelingen zijn onderzocht en geapprecieerd in recent verschenen ambtelijke rapporten.

Fiscale prikkels Een belangrijk aandachtspunt bij de voorgestelde taxshift is het potentieel van grondslagerosie bij fiscale prikkels op vervuiling en verbruik van natuurlijke hulpbronnen. Dergelijke prikkels kunnen namelijk leiden tot een afname van de belastingopbrengsten wanneer bedrijven verduurzamen of hun productie (deels) verplaatsen naar een ander land. Daardoor kan er bij groene belastingen een sluipend begrotingstekort ontstaan. Bij het implementeren van groene belastingen dient men hier rekening mee te houden. Bovendien kan interactie tussen maatregelen de effectiviteit beïnvloeden en moet er rekening worden gehouden met mogelijke stapeling van lasten.
Ex’tax doet verschillende aanbevelingen voor verlaging van de lasten op arbeid in haar onderzoeken, zowel bij de sociale- en zorgpremies als bij de belastingheffing. Een groot deel van de maatregelen die Ex’tax voorstelt is onderzocht. Het verlagen van de lasten op arbeid hoeft uitvoeringstechnisch niet complex te zijn.
Het kabinet onderkent het belang dat fiscale prikkels in lijn moeten zijn met de doelen van de overheid en de samenleving en de noodzaak om hierop actie te ondernemen. De voorgestelde taxshift waarbij externaliteiten met betrekking tot milieu- en klimaatuitstoot worden belast ten gunste van minder verstorende belastingen op arbeid wordt daarbij beschouwd als een economisch verstandig uitgangspunt. Het ambtelijke rapport ‘Bouwstenen voor een beter en eenvoudiger belastingstelsel’ (2024) gaat uitgebreid in op de belastingmix. Ons belastingstelsel leunt voor bijna 50% op de grondslag arbeid. Inkomen uit arbeid is een grote grondslag met een beperkte mobiliteit. Deels door vergrijzing en de daarmee samenhangende kosten voor zorg en sociale zekerheid worden de lasten op arbeid de komende jaren verder omhoog gestuwd, terwijl deze vergrijzing de grondslag en het arbeidsaanbod juist onder druk zet. Het rapport laat zien dat het mogelijk is de (stijging van de) lastendruk op arbeid te beperken door verschuivingen in de belastingmix.
Gegeven de demissionaire status van het kabinet is besluitvorming over aanvullende maatregelen aan een volgend kabinet.

Bron: MvF 23-04-2024, nr. 2024-0000237157 - Kamerbrief over motie-Koffeman Ex’tax aanbevelingen